Good morning các bác, các anh chị, đây là Dharma Expresso.
Thưa các bác, người Mỹ có câu “A friend in need is a friend indeed” có nghĩa là khi mà mình cần một người nào mà người đó tới với mình thì người đó chắc chắn là người bạn của mình. Đức Khổng Tử thường dạy rằng mình nên tìm một người nào giỏi hơn mình để làm bạn. Khi các bác dạy dỗ con cái, các bác cũng khuyên con cái đi tìm những người bạn tốt. Khi nó đem những người bạn xấu về thì mình đuổi ra, mình không muốn cho nó chơi chung. Chính ngay bản thân mình, sau khi sống năm, sáu chục năm trên trần gian này, mình cũng muốn tìm những người tốt để chơi. Thành ra, nhu cầu làm bạn rất là quan trọng. Nhu cầu để mình trở thành người bạn tốt cũng rất là quan trọng.
Thưa các bác, có 3 điểm nổi bật nhất để một người gọi là bạn tốt là như thế này:
1- Người bạn tốt là người bạn sẵn sàng đứng với mình, giúp mình lúc mà mình sa ngã, khi mình rớt xuống đáy vực thẳm. Con người, ai mà không lầm lỗi? Con người, ai mà không sa ngã? Con người, ai mà không có lúc xấu xa? Mình không phải là bậc thánh, khi mình rớt xuống như vậy, người bạn của mình có tới với mình không? có giúp mình không? hay là người bạn của mình chỉ chờ cơ hội đó để đi tìm những người khác, đi thị phi nói xấu. Họ có thấy rằng đó là lỗi lầm của mình và mình đang cần sự giúp đỡ, trợ giúp hay không? Cho nên, một người bạn tốt là không bao giờ họ nghi ngờ mình, họ thương mình và họ sẵn sàng hiện diện để giúp mình. Họ mong rằng mình sẽ vịn vai họ. Một người bạn tốt thường có câu khuyến khích, một lời nào đó để cho mình khởi tâm đứng lên để mình tiếp tục tiến tới. Thường thường người bạn đó thấy được tiềm năng, thấy được tương lai của mình, biết được rằng mình sẽ vươn lên. Những người như vậy gọi là người bạn tốt đó các bác. Chúng ta phải tìm những người bạn đó, hoặc là mình sẽ sống như những người đó. Tức là sẵn sàng giúp đỡ kẻ khác khi họ sa đọa, khi họ rớt xuống. Mình không nên (như người Việt Nam mình nói), phò cái suy hay là phò thạnh (thịnh), tức là mình chơi với người ta lúc mà người ta thạnh hay là mình chơi với người ta lúc mà người ta suy. Nhưng người bạn tốt là chẳng cần suy hay thạnh, lúc nào cũng hết lòng vì người bạn của mình. Nếu người bạn của mình đang cần mình thì mình sẽ hết lòng để cho họ vịn vai để đứng lên. Nhiều khi những người đó còn chỉ cho mình con đường đi tới nữa, những lời khuyên, những khuyến khích đó thực là vô giá. Những người đang lúc đau khổ mới thấy rằng có những người bạn thật sự là bạn trong khi mình cần thì rất hiếm. Có người bạn chỉ tới nói vài ba câu nhưng những câu nói đó không đủ trí huệ để cho mình vươn lên. Còn có người bạn khác không những đến để mình vịn vai, mà còn đưa ngón tay chỉ mặt trăng, chỉ phương hướng. Cái đó là một người bạn vô giá của mình đó các bác. Cho nên chúng ta cũng nên sống làm sao để trở thành những người như vậy. Không nên sống một cách bội bạc quá, tức là khi mà mình nghe người bạn của mình có lỗi lầm thì mình chạy xa, không chơi nữa; hay là phát giác ra là họ có những sự xấu xa thì mình bỏ luôn, không chơi với họ. Không, mình nên tìm và an ủi, đưa vai để họ vịn. Nếu họ có câu hỏi thì mình sẵn sàng chỉ cho họ phương hướng. Đó là cái đạo sống của con người mà mình gọi là bạn tốt.
2- Express generosity: Express là biểu hiện ra, generosity là lòng rộng rãi. Thường thường một người bạn tốt là không bao giờ ích kỷ, chỉ lo cho mình đâu. Thường thường họ lo lắng cho mình, họ cho từ vật chất, ăn uống cho đến đồ đạc, cho mượn cái này, cho mượn cái kia. Là bạn tốt vì họ rất rộng rãi, không nhất định là họ giầu; dù nghèo nhưng cũng có tâm lượng rộng rãi, sẵn sàng chia sẻ vật chất, chia sẻ tất cả những gì mà họ có chứ không phải chỉ là vật chất mà thôi. Đặc tính rất quan trọng của Express generosity là họ không bao giờ nói xấu mình hết. Lạ như vậy đó. Ngược lại, khi họ nói xấu họ thường thường không có sự rộng rãi, không bao dung được mình. Họ nhỏ hẹp, họ chỉ cho khi cần cho; hoặc trong lòng họ cho với một mục đích khác. Mục đích nhiều khi cũng thông thường thôi, là muốn lấy lòng, hoặc cho lúc này nhưng trong tương lai mình sẽ lợi dụng lại. Vợ cho chồng hay là chồng cho vợ, hay là cho con cái, cho những người xung quanh mình cũng vậy thôi. Mình phải tập cho mà không hề nghĩ chuyện gì khác hơn. Không phải chờ một cơ hội gì như là sinh nhật mới cho. Cái cho đó rộng rãi lắm và không phải chỉ là vật chất mà thôi, có nhiều thứ lắm, rất nhiều thứ, dù là một bữa ăn, dù là một email, dù là một lời nói. Cái express generosity nói ra thì khó lắm như nhiều khi mình phải chờ một cơ hội gì đó. Nhưng nếu mình hiểu được đặc tính đó, mình mới thấy là không cần cơ hội, lúc nào họ cũng có thể tìm một cơ hội để cho cả, không chờ cơ hội tới. Nhiều khi có nhiều người tới thăm bác. Bác hỏi tại sao tới thăm? Tôi nhớ tôi tới thăm. Họ đem bánh tới cho mình, thì đó là express generosity. Khi đi ngang gặp mình, họ tới họ ôm mình một cái, họ chào. Đó cũng là một cách express generosity. Lúc nào cũng cởi mở và rộng rãi là đặc tính của một người bạn tốt. Vì lúc nào cũng cởi mở và rộng rãi, mình cảm thấy là họ cho nhiều hơn là họ nhận. Họ ở bên mình, lúc nào cũng làm cho mình khởi phát lên, truyền đạt cho mình đặc tính rộng rãi, cởi mở chứ không còn nhỏ hẹp nữa. Đặc tính ích kỷ là đặc tính làm cho mình mất bạn. Càng ích kỷ, càng lo cho chính mình thì mình càng mất bạn bè, càng không ai chơi với mình vì mình ích kỷ quá. Chắn chắn là thầy sẽ không chơi với người ích kỷ, phiền phức, lúc nào tìm lỗi lầm của mình, lúc nào cũng nói cái này cái kia, nghe chán.
3- Hy sinh vô điều kiện: đó là một trong những điều khó khăn nhất và cao quý nhất. Hy sinh vô điều kiện có nghĩa là gì? Là họ không nghĩ tới họ nữa. Khi họ giúp mình thì họ chỉ nghĩ tới mình mà thôi. Khi họ sống với mình, họ chỉ mong làm sao cho mình đạt được cái gì tốt thôi. Họ thấy sự thành công của mình thì họ mừng. Họ thấy sự thành tựu của mình thì họ vui. Họ làm cho mình thành công, thành tựu họ không bao giờ họ ghen cả. Họ không bao giờ ngồi họ nghĩ rằng mình làm nhiều chuyện..., nhưng làm sao mình đừng cho anh thấy..., không, họ không ghen, các bác. Không hiểu tại sao ông trời lại sinh ra người bạn hay vậy. Họ không bao giờ họ ghen với mình. Những cái gì mà mình có, họ không bao giờ họ muốn lấy, muốn tước đoạt. Những cái gì mà mình chưa có, họ mong cho mình có. Những cái gì mà mình sống, đẹp thì họ khen ngợi và họ hy sinh đời họ để giúp cho những người khác.
Thưa các bác, đặc tính đó là đặc tính bồ tát, đặc tính lúc nào cũng hy sinh cho chúng sinh cả. Lúc nào cũng làm cho chúng sinh đạt được thành tựu cả. Sự hy sinh đó kinh khủng lắm. Đặc tính hy sinh là đặc tính mà mình gọi là xả mình, quên mình vì người. Đặc tính đó là bồ tát. Muốn làm bồ tát thì phải làm người bạn tốt. Hy sinh cho người bạn nào mà mình thấy, mình sống (chung). Câu hỏi đặt ra là bồ tát có bao nhiêu bạn? Tất cả mọi người đều là bạn cả. Cho nên các bác làm bồ tát cũng hơi khó một chút, thôi thì bây giờ các bác cứ tìm những người bạn chính của mình đi, rồi mình làm. Nhiều khi có những người bạn họ thương mình, họ nói vài câu, cho ăn vài bữa ăn, nhưng mà đến lúc mình cần chuyện gì, đừng nói là chuyện gì xa xôi, như là mình bịnh, mình cần cầu nguyện thì sức mấy mà họ cầu. Hay là mình bịnh muốn họ tới thăm, họ cũng không muốn tới thăm nữa, họ chỉ điện thoại một cái cho xong cho rồi. Hy sinh là một nỗ lực, phải bỏ sức mình ra, phải chạy ra khỏi vòng ấm cúng của mình, chạy ra khỏi cái chỗ mà mình gọi là vòng tròn ích kỷ của mình, để mình làm cái gì cho người ta để người ta cảm động. Đức thứ 3 của một người bạn tốt là đức hy sinh nhưng thật sự là đức làm cho người bạn mình thật sự cảm động và thật sự cải tiến. Bởi vì mình có thể hy sinh thân mạng mình cho bạn mình. Đặc tính đó kinh khủng vô cùng và nó tạo cho mình một từ trường mới. Nếu các bác thấy 3 chuyện của người bạn tốt thì từ từ các bác mới hiểu được đạo bồ tát là đạo được xây dựng từ chỗ tình bạn đó. Cho nên tình bạn là chỗ bắt đầu của đạo bồ tát đó các bác.
Ngày hôm nay, dharma expresso như vậy cũng là thấm thía. Chúc các bác một ngày vui và tỉnh.
Thầy Hằng Trường thuyết giảng
Nhóm Đánh Máy và Phiên Dịch Hội Từ Bi Phụng Sự thực hiện.